ก่อตั้งโดยเทศบาลตำบลบ่อพลอย ที่ตระหนักถึงความสำคัญของการทำเหมืองพลอยของคนตำบลบ่อพลอยในอดีต โดยเฉพาะ “พลอย” (ทับทิมสยาม) ตำบลบ่อพลอยถือเป็นแหล่งพลอยที่มีความอุดมสมบูรณ์ มีนักแสวงโชคจากทั่วทุกสารทิศย้ายถิ่นเข้ามาขุดพลอย ทำเหมืองพลอยกันเป็นจำนวนมาก ทำให้การค้าขายเศรษฐกิจ สังคมเจริญรุ่งเรือง จนกระทั่งประมาณปี 2540 การขุดพลอย ร่อนพลอย และทำเหมืองพลอยเริ่มซบเซา ทำให้อาชีพคนทำพลอยเริ่มเลือนหาย ดังนั้นภายในพิพิธภัณฑ์จึงเล่าเรื่องเกี่ยวกับการทำพลอยเล่าผ่านหุ้นขี้ผึ้งและสิ่งของต่าง ๆ ของผู้คนในธุรกิจนี้